खैबर ओएसिसमा कांस्य युगको पुरातात्विक शहर फेला

रियाद- रोयल कमिशन फर अलउला (आरसियु) ले साउदी अरबको उत्तर–पश्चिममा स्थित खैबर ओएसिसमा कांस्य युगको एक शहर पुरातत्वविदहरूले पत्ता लगाएको घोषणा गरेको छ । यो खोज वैज्ञानिक पत्रिका प्लस वनमा प्रकाशित भएको छ।

यो घोषणा रियादमा साउदी प्रेस एजेन्सी सम्मेलन केन्द्रमा आरसियुले आयोजना गरेको पत्रकार सम्मेलनमा गरिएको थियो । सम्मेलनले पुरातत्व क्षेत्रमा र यसको सांस्कृतिक समृद्धिमा अधिराज्यको स्थितिको महत्त्वलाई उजागर गरेको थियो ।

यो खोज अधिराज्यको सांस्कृतिक र ऐतिहासिक सम्पदाको संरक्षण प्रतिको प्रतिबद्धताको प्रमाण हो । साथै अधिराज्यको भिजन २०३० को लक्ष्यहरूसँग मेल खाने अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग ज्ञान र अनुभव आदान प्रदान गर्ने र साझा मानव सम्पदाको बारेमा जागरूकता बढाउने इच्छा पनि हो ।

यसले भविष्यका पुस्तालाई यस्तो समृद्ध सम्पदा प्रस्तुत गर्न अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारी बलियो बनाउनुपर्ने आवश्यकतालाई पनि जोड दिन्छ ।

फ्रेन्च नेशनल सेन्टर फर साइन्टिफिक रिसर्चका अनुसन्धाता डा. गुइलौम चार्लोक्स र आरसियुका पुरातात्विक सर्वेक्षण प्रबन्धक डा. मुनिराह अल–मुशावहको नेतृत्वमा सञ्चालित खैबर लङ्ग ड्युरे पुरातात्विक परियोजनाको ढाँचामा गरिएको यो खोजले तेस्रो सहस्राब्दीको दोस्रो आधामा क्षेत्रमा घुमन्ते पशुपालन जीवनबाट बसोबास गर्ने शहरी जीवनमा भएको रूपान्तरणलाई चित्रण गर्छ ।

यो प्याराडाइम परिवर्तनले उत्तर–पश्चिमी अरबमा प्रारम्भिक र मध्य कांस्य युगमा पशुपालन र घुमन्ते समाज प्रमुख सामाजिक–आर्थिक मोडेल थियो भन्ने पहिलेको धारणालाई चुनौती दिन्छ ।

अनुसन्धानले औंल्याएअनुसार खैबर जस्ता क्षेत्रहरू महत्त्वपूर्ण शहरी केन्द्रहरू थिए । यी केन्द्रले विशेषगरी कृषिको परिचयसँगै आफ्ना समुदायहरूको स्थिरतालाई स्थायी रूपमा कायम राखे । तिनीहरूले घुमन्ते समुदायहरूका लागि व्यापार र वाणिज्यको केन्द्रको रूपमा पनि काम गरे । यो शहरी डिजाइनको उदयले क्षेत्रको सामाजिक–आर्थिक प्याराडाइममा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पार्छ ।

कांस्य युगमा उत्तर–पश्चिमी अरब प्रायद्वीपमा घुमन्ते पशुपालक समुदायहरूको उल्लेखनीय सङ्ख्या थियो तर क्षेत्रमा एक अर्कासँग जोडिएका र तयमा जस्ता किल्लाबन्दी शहरहरू वरिपरि स्थित पर्खालले घेरिएका केही ओएसिसहरू पनि थिए ।

अल–नताह नाम दिइएको फेला परेको शहरले किल्ला र शहरहरू भित्र आवासीय र दफन क्षेत्रहरूको स्पष्ट विभाजनको प्रमाण प्रदान गर्छ ।

साइटले दुई दशमलव छ  हेक्टर क्षेत्रफल ओगटेको थियो । यहाँ ईसापूर्व २४०० र २००० बीचदेखि ईसापूर्व १५०० र १३०० सम्म पाँच सय व्यक्ति बसोबास गर्थे । खैबर ओएसिस यसको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न १५ किलोमिटर लामो ढुङ्गाको पर्खालले घेरिएको थियो ।

यो अध्ययन रोयल कमिशन फर अलउलाले फ्रेन्च एजेन्सी फर द डेभलपमेन्ट अफ अलउला र फ्रेन्च नेशनल सेन्टर फर साइन्टिफिक रिसर्चको सहकार्यमा गरिएको थियो ।

हरात खैबर ज्वालामुखी क्षेत्रको किनारमा अवस्थित खैबर ओएसिस अत्यन्त शुष्क क्षेत्रमा तीन उपत्यकाको मिलन विन्दुमा बनेको थियो । शहरका अवशेषहरू ओएसिसको उत्तरी किनारामा फेला परेका थिए । अवशेषहरू हजारौँ वर्षदेखि बेसाल्ट चट्टानका तहहरू मुनि गाडिएका थिए।