मेक्सिकोमा पत्रकारको हत्या: अनुसन्धान जारी

न्युयोर्क- मेक्सिकोका अधिकारीहरूले सोमबार ग्वानाजुआटो राज्यमा एक स्थानीय पत्रकारको हत्या भएको घटनाको अनुसन्धान गरिरहेका छन्। ग्वानाजुआटो हाल देशको सबैभन्दा बढी हत्या हुने राज्यका रूपमा चिनिन्छ।

राज्य अभियोजन कार्यालयले पीडितको पहिचान पहिलो नाम मात्र उल्लेख गरेर गरेको छ, तर स्थानीय सञ्चारमाध्यमहरूका अनुसार, पीडित क्रिस्टियन जाभाला थिए। उनी सिलााओ शहरका स्थानीय घटनाहरू आफ्नै फेसबुक पेजमा कभर गर्थे। कार्यालयका अनुसार, जाभाला र उनको एक साथीलाई आइतबार राति अज्ञात व्यक्तिहरूले गोली हानी हत्या गरेका थिए।

यो यस वर्षको हालसम्मको तेस्रो पत्रकार हत्या हो, तर यस हत्या उनको पेशागत कामसँग सम्बन्धित छ वा छैन भन्ने अझै स्पष्ट छैन। अमेरिकी संस्था ‘कमिटी टु प्रोटेक्ट जर्नालिस्ट्स’ र मेक्सिकोको ‘आर्टिकुलो १९’ संगठनले निष्पक्ष र गहिरो अनुसन्धानको माग गरेका छन्।

ग्वानाजुआटोमा हिंसा लामो समयदेखि सक्रिय रहेको सान्ता रोसा दे लिमा समूह र शक्तिशाली जलिस्को न्यू जेनरेशन कार्टेलबीचको द्वन्द्वसँग जोडिएको छ। गत महिना, ट्रम्प प्रशासनले जलिस्को कार्टेलसहित आठ वटा मेक्सिकन कार्टेललाई आतंककारी समूहको सूचीमा राखेको थियो।

मेक्सिको लामो समयदेखि पत्रकारहरूका लागि सबैभन्दा खतरनाक मुलुकहरूमध्ये एक रहँदै आएको छ। ‘कमिटी टु प्रोटेक्ट जर्नालिस्ट्स’ को पछिल्लो प्रतिवेदन अनुसार, २०२४ मा विश्वभर पत्रकारहरूका लागि सबैभन्दा घातक वर्ष रह्यो।

धेरैजसो अवस्थामा, अधिकारीहरूले पीडितलाई पत्रकारका रूपमा मान्यता दिन्छन्, तर प्रायः त्यस्ता घटनाहरू प्रेस अधिकार संगठनहरूले नै सार्वजनिक गर्छन्।

क्रिस्टियन जाभालाको जस्तै, धेरै पत्रकारहरूले स्थानीय स्तरमा सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरेर समाचार प्रकाशित गर्छन्, जुन परम्परागत अखबार, टेलिभिजन वा रेडियोको रूपमा वर्गीकृत हुँदैन। यस्ता पत्रकारहरूले प्रायः पत्रकारितासँगै अन्य पेसा पनि अंगालेका हुन्छन्, जस्तै ट्याक्सी चलाउने वा अन्य कुनै रोजगारी गर्ने।

धेरैजसो अवस्थामा, पत्रकारको हत्या भएपछि अधिकारीहरूले अनुसन्धान नगर्ने वा पीडित पत्रकारको कार्यलाई घटनाको कारण मान्न अस्वीकार गर्ने प्रवृत्ति देखिएको छ।

२०२२ मा मेक्सिकोमा १३ जना पत्रकारको हत्या भएको थियो, जुन अहिलेसम्मकै सबैभन्दा धेरै हो। २०२३ र २०२४ मा त्यो संख्या घटे पनि गैर-घातक आक्रमणहरू उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि भएका छन्।

२०२३ मा ‘आर्टिकुलो १९’ ले ५६१ वटा पत्रकारमाथि आक्रमणको घटना दर्ता गरेको थियो, जसमा हराइरहेको अवस्था पनि समावेश छ।

क्रिस्टियन जाभालाजस्ता स्थानीय पत्रकारहरू अझ बढी जोखिममा छन्। उनीहरूले त्यस्ता क्षेत्रहरूमा अपराध कभर गर्छन्, जहाँ माफिया समूहहरू खुलेआम गतिविधि गर्छन्। त्यस्तै, उनीहरूले भ्रष्ट राजनीति विरुद्ध आवाज उठाउँछन्, जसकारण अधिकारीहरू आलोचनात्मक आवाजलाई नै मौन पार्ने प्रयास गर्छन्।

पत्रकारहरूको हत्या र अपहरणका घटनाहरूमा अनुसन्धान सुस्त छ, र अपराधीहरूलाई कारबाही नहुने स्थिति नै सामान्य बन्दै गएको छ।

‘कमिटी टु प्रोटेक्ट जर्नालिस्ट्स’ ले अघिल्लो वर्ष प्रकाशित गरेको प्रतिवेदनमा भनेको छ, “मेक्सिकोमा पत्रकारहरूमाथि हुने आक्रमणमा दण्डहीनता नै सामान्य बनेको छ।”

पत्रकार सुरक्षा मामिलामा मेक्सिको सरकार बारम्बार आलोचित हुँदै आएको छ।

पूर्व राष्ट्रपति आन्द्रेस म्यानुएल लोपेज ओब्राडोरको प्रशासनमा प्रेसमाथि निरन्तर प्रहार गरियो। उनले नियमित रूपमा पत्रकारहरूलाई “शत्रु” वा “विरोधी” भन्दै आलोचना गरेका थिए, जसले पत्रकारहरूलाई थप जोखिममा पार्न भूमिका खेलेको थियो।

२०२४ मा ‘कमिटी टु प्रोटेक्ट जर्नालिस्ट्स’ र ‘एमनेस्टी इन्टरनेशनल’ ले संयुक्त प्रतिवेदनमा देखाएको छ कि पत्रकार सुरक्षा योजनाहरूमा मेक्सिको सरकार असफल भएको छ।

मेक्सिकोमा पत्रकारको पेशा जोखिमपूर्ण बनेको छ, र राज्यले प्रभावकारी सुरक्षा प्रदान गर्न नसकेको भन्दै अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार समूहहरूले चासो व्यक्त गरिरहेका छन्।