फिलिपिन्सका पूर्व राष्ट्रपति दुतेर्ते आईसीसीद्वारा पक्राउ, लागुऔषध दमन अभियानमा हजारौंको हत्या आरोप
मनीला – फिलिपिन्सका पूर्व राष्ट्रपति रोड्रिगो दुतेर्ते, जसले आफ्नो कठोर लागुऔषध विरोधी अभियानका कारण विवादास्पद छवि बनाएका थिए,लाई अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालत (आईसीसी) द्वारा जारी गरिएको वारन्टको आधारमा पक्राउ गरिएको छ। उनलाई मानवताविरुद्ध अपराधको आरोप लगाइएको छ, जुन उनको दशकौंदेखिको राजनीतिक करियरमा हजारौं मानिसहरूको हत्या समेटिएको छ।
दुतेर्ते पछिल्लो पटक हङकङको भ्रमणमा देखिएका थिए, जहाँ उनले फिलिपिनो प्रवासीहरूसँग भेटघाट गरेका थिए। त्यतिबेला धेरैले अनुमान गरेका थिए कि उनी पक्राउ पर्नबाट बच्न देश छोडेर गएका हुन्। तर मनीला अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा उत्रनेबित्तिकै उनलाई प्रहरीले गिरफ्तार गर्यो।
-दुतेर्ते किन लोकप्रिय थिए तर अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा आलोचित भए?
पूर्व वकिल, सांसद र लामो समयसम्म डाभाओ शहरका मेयर रहेका दुतेर्ते आफ्नो अपशब्द प्रयोग गर्ने शैली, शक्तिशाली व्यक्तिहरूलाई चुनौती दिने क्षमता र गरीब समर्थक छविका कारण लोकप्रिय थिए। तर उनी आपराधिक गतिविधि, विशेष गरी लागुऔषधसम्बन्धी अभियुक्तहरूलाई निर्ममतापूर्वक दमन गर्ने नीतिका लागि कुख्यात थिए।
डाभाओ शहरमा उनले लागुऔषधविरुद्धको अभियान चलाउँदा, अनुमानित १,००० व्यक्तिहरूको बिना कुनै कानुनी प्रक्रिया हत्या गरिएको बताइन्छ। सन् २०१६ मा राष्ट्रपतिको रूपमा निर्वाचित भएपछि, उनले सोही नीति राष्ट्रव्यापी रूपमा लागू गरे, जसका कारण हजारौं मानिस मारिएका थिए।
मानव अधिकार कार्यकर्ताहरूका अनुसार, दुतेर्ते विरुद्ध बोल्न मानिसहरू डराउँथे। उनका तीब्र भाषणहरूमा उनले लागुऔषध विक्रेताहरूलाई खुल्लमखुल्ला धम्की दिने गरेका थिए। अमेरिकी पूर्व राष्ट्रपति बाराक ओबामालाई उनले “नरक जाऊ” भनेर जवाफ दिएका थिए, जसका कारण पश्चिमी मुलुकहरू उनको आलोचना गर्न थाले।
-आईसीसीमा दुतेर्तेमाथि लागेको आरोप के हो?
आईसीसीले २०११ को नोभेम्बर १ देखि २०१९ को मार्च १६ सम्म डाभाओका मेयर र फिलिपिन्सका राष्ट्रपतिको रूपमा रहेका बेलाका लागुऔषधविरुद्धको हत्याको अनुसन्धान गरिरहेको थियो। दुतेर्तेले २०१९ मा फिलिपिन्सलाई आईसीसीबाट हटाएका थिए, जसलाई मानव अधिकारकर्मीहरूले उनले कारबाहीबाट जोगिन खोजेको रूपमा व्याख्या गरेका छन्।
फिलिपिन्स सरकारले आईसीसीको अनुसन्धानलाई अवरोध गर्न खोजेपनि, सन् २०२३ मा अन्तर्राष्ट्रिय अदालतले अनुसन्धान पुनः सुरु गर्ने निर्णय गर्यो। आईसीसी केवल ती घटनामा हस्तक्षेप गर्छ जब कुनै मुलुकले गम्भीर अपराधका दोषीलाई कारबाही गर्न असमर्थ वा अनिच्छुक हुन्छ।
गिरफ्तारी अघि हङकङमा दिएको आफ्नो भाषणमा, दुतेर्तेले आफ्नो कठोर नीति उचित रहेको दाबी गरेका थिए। उनले आफैं जेल जान तयार रहेको बताए, तर आफ्ना समर्थकहरूलाई आफूलाई समर्पित एउटा स्मारक बनाउन चन्दास्वरूप रकम दिन आग्रह गरे।
उनले २०२२ मा राष्ट्रपतिको कार्यकाल पूरा गरेपछि राजनीति छोड्ने बताएका थिए। तर उनले फेरि डाभाओको मेयर पदका लागि चुनाव लड्ने घोषणा गरेका थिए, जहाँ उनका छोरा उप-मेयरको उम्मेदवार थिए।
उनको गिरफ्तारीपछि, डाभाओ र अन्य प्रमुख शहरहरूमा अतिरिक्त सुरक्षा व्यवस्था गरिएको छ। राष्ट्रपति फर्डिनान्ड मार्कोस जुनियरको प्रशासनले दुतेर्तेको गिरफ्तारीपछि कुनै अशान्ति भए त्यसलाई नियन्त्रण गर्न पर्याप्त तयारी गरिएको बताएको छ।
