अमेरिका र इरानबीच ओमानमा हुने आणविक वार्ता : नेपालमा यसको प्रभाव के पर्छ?
वासिङटन- हालै अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको प्रशासन र इरानबीच ओमानमा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा हुने भनिएको आणविक वार्ता विश्व राजनीतिमा निकै चर्चाको विषय बनेको छ। यस्तो वार्ता तथा तनावले नेपालजस्ता विकासशील मुलुकमा पनि प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष असर पार्न सक्छ। यहाँ यसको केही मुख्य प्रभावबारे चर्चा गरिएको छ:
– तेलको मूल्यवृद्धि र नेपालमा महँगी
इरान र अमेरिकाबीच तनाव बढ्दा मध्यपूर्व क्षेत्रको सुरक्षा जोखिममा पर्छ, जसले विश्व बजारमा कच्चा तेलको मूल्यमा उतारचढाव ल्याउँछ। नेपालले इन्धन भारतमार्फत आयात गर्छ, र अन्तर्राष्ट्रिय बजारको मूल्यमा आधारित भएर मूल्य निर्धारण हुन्छ। यदि अमेरिका-इरान तनावले तेलको मूल्य बढायो भने नेपालमा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य महँगो हुने, जसले सार्वजनिक यातायातदेखि दैनिक उपभोग्य वस्तुहरू सम्मको महँगी बढाउने खतरा रहन्छ।
– वैदेशिक रोजगारी र रेमिट्यान्समा प्रभाव
नेपालबाट ठूलो संख्यामा नेपाली युवा मध्यपूर्वका खाडी मुलुकहरूमा रोजगारमा छन्। यदि अमेरिका-इरान विवादले खाडी क्षेत्र अस्थिर बनायो, भने त्यहाँ काम गरिरहेका नेपालीहरू संकटमा पर्न सक्छन्। साथै, रोजगारी गुम्ने वा बाध्यतावश स्वदेश फर्किनुपर्ने अवस्था आउन सक्छ। यसले नेपालको अर्थतन्त्रमा टेवा पुर्याउने रेमिट्यान्समा गिरावट ल्याउन सक्छ।
-अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार र आयात–निर्यातमा असर
इरान र अमेरिका जस्ता शक्तिशाली राष्ट्रबीचको तनावले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार प्रणालीलाई अस्थिर बनाउन सक्छ। नेपालले धेरैजसो वस्तुहरू आयात गर्नुपर्दा अन्तर्राष्ट्रिय बजार अस्थिर हुँदा ढुवानी शुल्क, बीमा र लागत बढ्ने सम्भावना हुन्छ।
-राजनीतिक कूटनीति र सन्तुलनको चुनौती
नेपालजस्तो तटस्थ परराष्ट्र नीति लिएको मुलुकका लागि यस्तो अन्तर्राष्ट्रिय विवादमा सन्तुलन कायम राख्नु चुनौतीपूर्ण हुन्छ। एकातिर अमेरिका, अर्कातिर इरान, र बीचमा चीन र रूस — यी शक्तिहरूबीचको तनावमा नेपालले कसरी कूटनीतिक सन्तुलन कायम गर्छ, त्यो महत्वपूर्ण हुनसक्छ।
-अन्तर्राष्ट्रिय ध्यान र मानवअधिकार
यदि इरानको आणविक कार्यक्रमका कारण युद्धको अवस्था सृजना हुन्छ, यसले मानव अधिकार, शरणार्थी संकट, र अन्तर्राष्ट्रिय सहायता कार्यक्रमहरूमा असर पार्न सक्छ। नेपालजस्ता मुलुकमा यसले संयुक्त राष्ट्रसंघ वा अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगको पुनःप्राथमिकता निर्धारणमा असर पार्न सक्छ।
यद्यपि नेपाल सिधा अमेरिका–इरान आणविक वार्तामा संलग्न छैन, त्यसको वैश्विक असरले नेपाललाई अप्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित गर्न सक्छ। तेलको मूल्य, रेमिट्यान्स, रोजगार, र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगजस्ता क्षेत्रमा नेपालले सचेतता अपनाउन आवश्यक छ।
